بررسی مبانی و شیوه های انتقاد در قرآن کریم

فرهنگ نقد در جامعه یکی از عوامل بیداری جامعه به شمار می رود با برخورداری از چنین ابزاری افراد جامعه به سوی پویایی مفید وسازنده سوق داده می شوند. فرهنگ نقد با ایجاد روحیه اعتمادبه نفس و خود باوری در افراد جامعه و رشد وبالندگی مادی ومعنوی جامعه کمک نموده وزمینه های جمود فکری واستبدادی را در لایه های اجتماع از بین می برد، واین چیزی است که به فکر ما انسانها خطور میکند واینگونه نقد را برای اصلاح وسازنگی جامعه مفید میدانیم حال آنکه شارع مقدس تمام جنبه های زندگی انسان را مد نظر دارد ودر جهت به سعادت رساندن آن در دنیا وآخرت برنامه خود را ارائه کرده است، در این برنامه که قرآن کریم است شارع مقدس این جنبه ی سازنده را نیز فراموش نکرده است و با بیان رسا وشیوای خود بارها وبارها نمونه های آن را متذکر شده است، که با تامل در این آیات واضح است که نقد شرایط وآدابی دارد که اگر فرد منتقد از این شرایط وضوابط عدول کند نقد او نه تنها اصلاحگر وسازنده نیست بلکه مخرب خواهد بود. شرایط اخلاقی منتقد از اولین گامهای سازنده وموثر نقد می باشند که با اوضاع واحوال فرد مورد انتقاد رابطه مستقیم دارد، چرا که شناخت وآگاهی منتقد وعدم پیروی او از سلایق شخصی خود باعث اطمینان وآرامش طرف مقابل شده ومحیط وچارچوبه نقد را از مجادله محفوظ میدارد، مجادله ای که فرد را از گفتن حق وپذیرفتن آن باز میدارد وآثار منفی آن بخوبی بر عملکرد یک نقد سالم واضح است. نکته ی دیگری که حائز اهمیت است منصف بودن در نقد است تا آنجا که گفته اند: منصف کسی است که خطای اندک دیگران را به خاطر فضایل و کمالات بی شمارش نادیده می گیرد. نقد، فنّ وهنری است که در هر زمان و مکان شیوه و روش ویژه ای می طلبد. چه بسا در برهه ای از زمان، سخنی را به عنوان انتقاد بتوان گفت که همان سخن در شرایط دیگر روا نباشد. گاه ناقدی ازروی اخلاص، فرد و یا گروه و یا حاکم را به نقد می کشد که دشمن از آن، به سود خود و به زیان جامعه اسلامی بهره می برد و از سخن حق بهره برداری تبلیغاتی علیه زمامداران و نظام اسلامی می کند. از این جهت، توجه به زمان و شناخت زمینه ها در طرح مسائل انتقادی نقش کلیدی وسرنوشت ساز دارد. هدف از نقد، تنها برشمردن عیبها و کاستیها نیست، بلکه پیدا کردن راههای درمان برای دردهای موجود ورهایی از بحران و آشفتگی و نابسامانی نیز هست.